emmeke

26 april. Tijd voor een gesprek.

Op aanraden van Dirk Botte, de voorzitter van de oudervereniging die van de feiten op de hoogte was gesteld, gingen mijn ouders met Tildemans en Radts rond de tafel zitten. Op neutraal terrein, bij de heer Botte thuis.

Voor Tildemans bleek dit erg zenuwslopend; bij aankomst reed ze een paaltje omver.

Radts arriveerde meer dan een academisch kwartier te laat.

Hoogpaars aangelopen, met handen die beefden als die van een Parkinson-patiënt, stommelde hij de kamer in. Kettingrokend keek hij om zich heen. Zijn eerste woorden waren: “Waar is Emmy?”

Tildemans snoerde hem onmiddellijk de mond. “Je wist toch dat ze er vandaag niet bij zou zijn, Erik!”

“Waar is ze dan wel?” vroeg hij.

Niemand antwoordde.

Voor de goede orde: ik zat thuis op de sofa en probeerde mijn gedachten te verzetten door naar één van mijn favoriete films — “Who Framed Roger Rabbit?” — te kijken.

Ondertussen bij Dirk Botte, nam mijn vader het lijstje ter hand dat hij de avond tevoren had opgesteld.

Het eerste punt: wat had Radts gehoopt te bereiken met zijn intimiderende praktijken?

Radts verklaarde — nogmaals — dat zijn bedoelingen goed geweest waren. Hij wou mij helpen openbloeien, mijn reservaties wegnemen, ervoor zorgen dat ik ‘uit mijn schelp kroop’…

Mijn vader wees Radts er nog maar eens op dat hij zwaar zijn boekje te buiten was gegaan.

Papa vroeg Radts eveneens of er dat schooljaar nu eigenlijk al leerstof behandeld was in de lessen Nederlands en Duits; “Of bent u nog altijd psycholoogje aan het spelen?”

Tweede punt: waarom werd een leerlinge gestraft voor haar taalvaardigheid? Eerst werd de ‘hypocriet’ kwestie op tafel gegooid, dan de vele aantijgingen, ook vanwege andere leerkrachten, dat ik mijn opstellen niet zelf zou schrijven wegens ‘veel te goed’.

Radts wond zich op. “Dat van die hypocriet heb ik nóóit zo gezegd!”

Helaas…

De bewuste les stond integraal op cassette. Mijn ouders hadden de opname aandachtig beluisterd.

Wanneer mijn moeder hem met dat feit confronteerde trok Radts wit weg en zei niets meer.

Tildemans, daarentegen, liet wel van zich horen. “Ik kan me best voorstellen dat dat jouw exacte woorden waren, Erik! Jij staat bekend om zo’n uitspraken. Eigenlijk had je al lang in therapie gemoeten!”

Mijn vader was inmiddels bij punt drie aanbeland: de bowling-avond.

Tildemans waste haar handen in onschuld; niemand had haar daarover ingelicht, ze was pas na de feiten te weten gekomen dat die activiteit had plaatsgevonden.

Radts stak van wal met een nieuw betoog, of toch een lichtelijk gewijzigde variant op hetzelfde leeggemolken thema.

Hij had zo een hechtere band met zijn leerlingen willen creëren, opperde hij.

Dan gooide hij het over een andere boeg.

“Het is toch niet normaal dat een meisje van haar leeftijd altijd thuis zit! Heeft ze eigenlijk wel vrienden? Ik vermoed van niet. Het is enorm ongezond hoe zij als een kluizenaar leeft, heel asociaal ook!”

Daarop antwoordde mijn vader dat ik inmiddels de leeftijd van achttien jaar bereikt had en dus niet langer een meisje maar wel een jonge vrouw was en bovendien oud en wijs genoeg om zelf te bepalen hoe ik wilde leven — en met wie ik al dan niet ging bowlen.

Vervolgens drukte hij Radts nog maar eens met de neus op een simpel feit. “U bent opgeleid om les te geven, niet om met uw leerlingen aan therapie te doen.”

Papa wou dan punt vier aankaarten, maar het werd Tildemans allemaal teveel.

Plechtig beloofde ze dat als ik zou terugkomen, iedereen me met rust zou laten.

“We zouden allemaal toch zo graag hebben dat ze dit jaar haar diploma haalt.”

Zorgvuldig berekende ze hoeveel dagen ik nog effectief aanwezig zou moeten zijn op school om dat felbegeerde document in ontvangst te kunnen nemen.

Het voorstel dat ze mijn ouders deed was eenvoudig: als ik terugkwam, waren al mijn problemen van de baan. Men zou me rustig laten afstuderen, me geen strobreed in de weg leggen, ik moest gewoon terugkomen.

“Maar komt ze überhaupt wel terug?” wou Radts weten. “Waar zit ze nu toch eigenlijk?”

Zijn vragen bleven onbeantwoord.

Tussendoor gaf hij wel nog schoorvoetend toe dat hij Agnes Heytens en Mevrouw De Raef inderdaad had opgestookt; dat laatste tot grote ontsteltenis van Tildemans. Zij wist wederom nergens van, of liet dit toch zo uitschijnen.

Aan het einde van de avond werd besloten dat de school gefaald had, maar ze had dit wel met goede bedoelingen gedaan.

Een week later vond ik een kaartje van Tildemans in onze brievenbus. Het bevatte de dubbelzinnige woorden ‘Denk maar niet dat we je vergeten zijn’.

Mijn vader had er schoon genoeg van. Hij schreef een boze brief naar de inrichtende macht van de school, zuster Teugels.

Deze zuster zou ons een paar dagen later opbellen en een boodschap inspreken op het antwoordapparaat.

“Ik heb graag direct antwoord,” zo verklaarde ze, “en daarom zet ik het niet op het apparaat.”

Het was de eerste én de laatste keer dat we haar hoorden.

Het einde van het schooljaar naderde.

Als laatste poging stuurde mijn vader een aangetekend schrijven naar de Vlaamse minister van Onderwijs en Vorming.

Ook dat leverde niets op.

Niet dat één van ons nog echt in een oplossing geloofde.

De zaak verdween in de doofpot. Alles zou precies blijven zoals het was.

Ik keerde nooit meer naar school terug en behaalde mijn diploma hoger secundair onderwijs ook niet. Tot op heden heb ik er nog geen seconde spijt van gehad dat ik me niet door die schurken liet omkopen.

Alleen blijf ik het wel een beetje zielig vinden dat Trees Bourgeois het blijkbaar nodig achtte — zo zou ik later via via vernemen — om die dertigste juni met veel leedvermaak van de daken te schreeuwen dat ik een ‘C-Attest’ had en — Juich! Jubel! Waar is dat feestje? — mijn jaar zou moeten overdoen.

Anderzijds, van dat giftig wicht had ik zo’n reactie mogen verwachten.

Op de eerste dag van het daaropvolgende schooljaar mocht Radts zichzelf weer klastitularis van een zesde jaar noemen.

“Jullie zullen al wel horen zeggen hebben dat ik een moeilijk mens ben,” begon hij smalend. “Ik ga dat niet ontkennen. Er doen ook een heleboel wilde geruchten over mij de ronde. Zo zou ik vorig jaar zelfs een leerlinge hebben weggepest. Onzin, natuurlijk. Wat er met haar is gebeurd, heeft ze helemaal zelf gezocht. Als jullie braaf meewerken, zullen we de beste vrienden worden. Zeg ‘ns een keer, welke sterrentekens hebben jullie zo allemaal?”

*

Er is me ooit gesuggereerd om “Goede Bedoelingen” in boekformaat te gieten, beschikbaar te maken als een download bijvoorbeeld, maar behalve het feit dat ik gruwel van aandacht, betwijfel ik sterk dat zoiets veel lezers zou kunnen bekoren.

Mijn verhaal bevat immers geen helden. Het kent evenmin een happy end.

Ik wou dat ik u kon vertellen dat de schuldigen uiteindelijk gestraft werden en dat alles weer goed kwam met mij, maar niets is minder waar.

Radts en Tildemans alsook mijn voormalig huisarts genieten dezer dagen met een ongeschonden reputatie van een mooi pensioen terwijl Sus Lomens binnen zijn domein een succesvolle loopbaan wist op te bouwen; hij heeft het zelfs ergens tot directeur geschopt.

Voor de leeftijdsgenoten die het leeuwendeel van mijn jeugd tot een absolute hel hebben gemaakt, waren er evenmin negatieve consequenties. Zij fladderden na hun zesde middelbaar vrolijk verder naar een hogere opleiding, een carrière, een leven…

Wat mezelf betreft:

Na meer dan een jaar intensieve therapie zonder opname genas ik van mijn depressie, maar het trauma bleef — ‘een psychiatrisch letsel’ noemt men zoiets in de wandelgangen.

Zelfs vandaag nog ben ik bang van sociaal contact, van mensen.

Op één uitzondering — mijn huidige huisarts — na, heb ik geen greintje vertrouwen meer in dokters. Ik voel me ook niet op mijn gemak bij hen. Onderzoeken die niet strikt noodzakelijk zijn of door mij als te intiem van aard worden ervaren (ik denk hierbij bijvoorbeeld aan sommige preventieve kankerscreenings), daar pas ik categoriek voor.

De pest-telefoontjes behoren inmiddels al lang tot het verleden; wie daar ook voor verantwoordelijk was (neen, de schuldige is helaas nooit gevonden), die is er ergens in wat ik maar ‘het najaar van mijn depressie’ zal noemen plots mee opgehouden.

Ik beschik ook al een eeuwigheid over een privé-nummer.

Desalniettemin bekruipt me nog steeds dat akelige paniekgevoel wanneer de telefoon gaat.

Bellen met mensen die ik niet héél goed ken doe ik nooit. De idee alleen al bezorgt me koude rillingen. Wie me wil bereiken, stuurt maar een e-mailtje.

Nieuwsberichten, opiniestukken, getuigenissen, preventiecampagnes, alles wat er omtrent ‘pesten op school’ in de media komt jaagt me meteen de gordijnen in.

Ik word woest, wanhopig, intens droevig en het liefst van al wil ik dan zo snel ik kan wegrennen, me voor iedereen verstoppen en nooit meer tevoorschijn komen.

Dat geldt in tienvoud wanneer er de gebruikelijke onzin over assertiviteitstraining voor de gepesten wordt gespuid.

Geloof me, tegen die meer-dan-veertig-koppige meute, waaronder een vertrouwensarts en andere volwassenen in een machtspositie, had ik in mijn ééntje niets kunnen beginnen, en het is op zijn zachtst gezegd zwaar affrontelijk en ook wel flink frustrerend om als slachtoffer telkens opnieuw te horen te krijgen dat je alles had kunnen stoppen of zelfs voorkomen, alsof alle verantwoordelijkheid voor wat je werd aangedaan eigenlijk bij jezelf ligt; dat knaagt.

Al bijna even erg, trouwens, zijn de zachte eitjes van de moderne opvoedingscultuur die beweren dat pesters in feite zelf slachtoffers zijn die in de eerste plaats begrip, positieve aandacht en vergiffenis nodig hebben en zeker geen straf. Deze zelfverklaarde experten mogen wat mij betreft even teruggaan in de tijd en daar met mij ruilen.

Tenslotte heeft die hele kwestie me ook een flinke dégout opgeleverd voor georganiseerde religie in het algemeen en de Katholieke Kerk in het bijzonder. Inmiddels heb ik me ook laten ‘ontdopen’.

Wanneer ik mijn depressie overwonnen had was het aanvankelijk de bedoeling om via thuisstudie en de Examencommissie alsnog mijn middelbaar diploma te behalen.

Het terugzien van die leerstof maakte me echter vreselijk nerveus. Bovendien bleek dat de meeste examens mondeling moesten afgelegd worden; voor een jury, zelfs. Dat zag ik met mijn heftige mensenangst helemaal niet zitten. Ik had daar hoogstwaarschijnlijk niet eens mijn mond durven opendoen.

Nieuwsgierigheid en een sterke interesse voor computers leidden me naar het internet.

Met behulp van wat boeken leerde ik HTML en CGI.

Een paar maanden later ging ik een dik jaar lang aan de slag als freelancer. Ik schreef artikels, voornamelijk over computer-technische onderwerpen en popmuziek, en bouwde websites.

Daarna heb ik zo’n vijf jaar geprobeerd om voltijds te functioneren op een werkplek, of toch vijf opéénvolgende werkplekken.

Ik ga niet in detail treden over hoe of waarom elke poging mislukte, dat zou ons te ver drijven, maar in een notendop: hoe graag ik het werk zelf ook deed — en dat was énorm graag; websites maken was mijn hele leven toen — uiteindelijk kon ik nooit aarden in de groep mensen bij wie ik beland was.

Er was altijd wel iets of iemand waardoor mijn fragiele mentale balans ging wankelen en ik een andere baan moest zoeken, ofwel op eigen initiatief of omdat ik de laan was uitgestuurd.

Bij job nummer vijf liep het tenslotte helemaal fout.

Mijn vergadering met een aanzienlijk oudere mannelijke collega zou over het design van mijn database gaan; ik had inmiddels al aardig wat programmeertalen onder de knie en maakte behalve websites ook online applicaties.

In de plaats daarvan kreeg ik echter te horen dat ik eigenlijk wel een mooie vrouw was. De wellustige blik die bij die woorden hoorde vervulde me met angst en afschuw.

Plots was ik weer dat hulpeloze, onmondige meisje van dertien en voor mij zat de ranzige oude viezerik die toen mijn huisarts was.

De cirkel was rond.

Een paar weken later stortte ik opnieuw in.

De steeds erger wordende lichamelijke klachten waarmee ik toen al een hele tijd worstelde waren daarvan de hoofdoorzaak; ik zou later ook de diagnoses CVS/ME en fibromyalgie krijgen.

Maar toch…

De manier waarop ik, net zoals in mijn middelbareschooltijd, elke dag in doodsangst doorbracht was zeker ook niet goed voor mijn gezondheid.

En dan kwam de hardnekkige virale infectie.

Mijn vijfde fulltime job was tevens mijn laatste.

Nu vul ik, in hoeverre mijn gezondheid dit toelaat, mijn dagen met muziek, schrijven, lezen, computers en katten.

In de ‘echte wereld’ mijd ik waar ik kan elk menselijk contact; de enige uitzonderingen daar zijn mijn vriend en mijn naaste familie.

Mijn hernieuwd kluizenaarschap, om het zo te stellen, was een bewuste, weldoordachte keuze.

De ervaring heeft me geleerd dat deze manier van leven echt wel de beste voor me is, waarschijnlijk de enige waarvan ik niet zieker word, waarbij ik een soort evenwicht kan vinden.

Meestal toch…

Er zullen altijd wel dagen blijven waar ik na een nare droom badend in koud zweet wakker word, alle spiegels wil stukslaan en weer even geloof dat zonder mij de wereld inderdaad goed zou zijn.

*

Nota Bene: Alle namen van de betrokken partijen zijn veranderd om de onschuldigen, helaas ook de schuldigen, maar vooral mezelf te beschermen. Enige overeenkomst tussen mijn toenmalige agressors en mensen met een naam die hier vermeld wordt is louter toevallig en geen weerspiegeling van de realiteit.

Ik had de voordeur amper achter me dichtgetrokken voor ik instortte.

Ik belde mijn vader op zijn werk. Hij repte zich huiswaarts. Eerst contacteerde hij wel nog de dokter; die zou ’s avonds langskomen.

Dat deed hij inderdaad, zij het met overduidelijke tegenzin. Hij had het inlevingsvermogen van een uitgeholde baksteen; hij weigerde me te helpen.

“Stel je zo niet aan!” sneerde hij. “We weten allemaal dat dit gewoon jouw zoveelste poging is om anders te doen dan de anderen. Je kruipt graag in een slachtofferrol. Je wil van iedereen aandacht en medelijden krijgen. Word nu toch eindelijk eens volwassen!”

“Waarom zou het trouwens niet leuk kunnen zijn op die bezinning?” vervolgde hij nijdig. “Ik heb met Tildemans gepraat. Radts zal je heus niet meer lastig vallen. Wees vriendelijk tegen hem, veeg wat stroop aan zijn baard. Hij zal je wel met rust laten! Waarom moet jij toch altijd zo melodramatisch doen? Ik sta hier kostbare tijd te verspillen. Ik kan jou niet meer helpen, hoor! Ik heb de directie beloofd geen briefjes meer te schrijven. Dat was de afspraak. Het enige dat ik voor jou kan doen, is je laten opnemen in de psychiatrie. Word je liever opgesloten in het gekkenhuis dan mee op bezinning te gaan? Is dat een optie? Wat denk je?”

Ik begon te huilen, maar hij ratelde onverstoorbaar verder.

“Beschouw die bezinning gewoon als een uitstap. Probeer je gedachten te verzetten. Wat jij nodig hebt, is een goed lief. Ben jij ooit al verliefd geweest? Op wat voor mannen val jij zoal? Er zullen wel veel jongens met jou willen. Als ik wat jonger zou zijn… Nee, ik schrijf geen briefje voor die bezinning. Jij zit duidelijk met jezelf in de knoop. Misschien kun je eens met mijn vrouw praten? Zij helpt jonge mensen graag zichzelf terug te vinden. En ik zorg dat je dinsdag een afspraak hebt met Dokter De Haes, een psychiater. Maar morgen ga je gewoon terug naar school en je gaat braaf dat strookje afgeven aan de zuster. En je neemt mooi deel aan die bezinning. Het moet maar eens gaan gedaan zijn met al die komedie!”

Mijn ouders zaten erbij en keken ernaar.

Ik zweefde ergens tussen woede en wanhoop, maar bovenal voelde ik mij verslagen. Verraden. En leeg. Diep in mij was er iets geknakt.

Mijn vader liet de huisarts uit. “We hadden natuurlijk ook onder uw pluimen kunnen schieten en er een andere dokter bijhalen,” hoorde ik hem zeggen.

De huisarts hoonlachte. “Alsof dat enig verschil zou maken. Wie neemt zo’n hysterisch, neurotisch kind nu au sérieux?”

Het antwoord op die vraag zouden we vier dagen later krijgen, tijdens mijn eerste sessie bij De Haes.

Maar zo ver waren we nog niet.

Mijn laatste hoop vestigde ik op mijn nonkel, dezelfde nonkel die me had geholpen te slagen voor Latijn. Hij was zelf leraar; hij kende de regels veel beter dan mijn ouders of ikzelf.

Die avond belde ik hem op. Met erg veel moeite en nog meer tranen lukte het me toch om mijn verhaal te doen.

Eerst en vooral verzekerde hij me dat men een leerling er onmogelijk toe kon verplichten deel te nemen aan een bezinning; binnen het kader van de onderwijswetgeving had die schooldirectie geen been om op te staan.

Hij vertelde me ook dat een gedwongen opname in de psychiatrie enkel gebeurde wanneer een patiënt een gevaar betekende voor anderen of voor zichzelf, wat bij mij dus geenszins het geval was. Hij begreep niet wat mijn huisarts bezielde om me zo de stuipen op het lijf te jagen.

Tenslotte raadde mijn nonkel me aan gewoon thuis te blijven. Wanneer ik met de psychiater ging praten, zou die me wel een afwezigheidsattest met terugwerkende kracht schrijven zodat ik met alles in regel bleef.

En zo gebeurde.

Na mijn vreselijke ervaringen met Sus Lomens verwachtte ik niet veel goeds van De Haes. Ik had geen vertrouwen meer in psychologen of psychiaters. Ik ging uitsluitend naar die afspraak omdat ik simpelweg geen andere keuze had.

Met gebogen hoofd beefde ik in mijn stoel. Links van mij zat mijn moeder, rechts mijn vader. Ik hoorde hen het hele relaas doen.

Papa hield het bij de feiten: zijn dochter werd gepest, eerst jarenlang door leerlingen — met daarbij ook bedenkelijke interventies van een PMS-afgevaardigde — en nu eveneens door een leraar. Een ‘verplicht vrijblijvend’ bowling-avontuur passeerde de revue. Radts’ geschimp werd vermeld, alsook zijn talrijke dreigementen.

Mijn moeder was vooral boos. Hoe had dat allemaal kunnen gebeuren? Wat hadden die smeerlappen haar dochter aangedaan? Zoiets kon toch niet?

Daarna was ik zelf aan de beurt.

Ik twijfelde er geen seconde aan dat mijn huisarts De Haes een niet al te fraai beeld van mij had opgehangen. Ongetwijfeld was ik omschreven als neurotisch, rotverwend, tegendraads, eigenzinning… En asociaal — uiteraard, mijn meest definiërende eigenschap, laten we die vooral niet vergeten.

De Haes luisterde aandachtig naar wat ik vertelde. Aan het einde van het gesprek zei hij dat ik de symptomen vertoonde van een zware depressie. Hij vermoedde ook angststoornissen.

Hij gaf me een uitgebreide psychologische test mee.

Van terug naar school gaan kon voorlopig geen sprake zijn, en zoals mijn nonkel had voorspeld werd er over een opname in een psychiatrisch ziekenhuis met geen woord gerept.

De weken die volgden waren op zijn minst tumultueus te noemen.

Ik bracht mijn dagen door met muziek beluisteren, TV kijken (voornamelijk soaps, MTV en Twin Peaks), boeken en tijdschriften lezen en wenen, ongelooflijk veel wenen.

Ik nam ook meerdere keren per dag een bad. Ik voelde me vuil — bezoedeld — en dat leek maar niet te willen overgaan.

Sommige dagen deed ik ook helemaal niets. Minuten-, misschien zelfs urenlang, stond ik door het glas van de achterdeur naar het witte sneeuwtapijt en de vallende vlokjes te staren.

Het bleef maar sneeuwen die winter.

Thuis rinkelde de telefoon onophoudelijk. Ik had het advies gekregen om vooral geen gehoor te geven. Dat deed ik dan ook niet. Maar tijdens de tweede week liep het zodanig de spuigaten uit dat ik overdag naar mijn grootouders vluchtte.

Tildemans en Radts wisten met hun ergernis geen blijf toen ze merkten hoe goed ik werd afgeschermd. Uiteindelijk belde Tildemans dan maar naar mijn toenmalig huisarts, die op zijn beurt De Haes contacteerde.

Laatstgenoemde weigerde echter enige informatie te verstrekken. Ik had hem bij ons eerste gesprek immers toevertrouwd dat ik me niet langer comfortabel voelde bij die dokter, dat hij me niet hielp maar me telkens weer verwijten maakte, me zelfs uitschold (wat mijn ouders ook volmondig beaamden) en dat ik weldra op zoek zou gaan naar een andere huisarts.

Toen De Haes de resultaten van mijn psychologische test onder ogen kreeg, zag hij dat er wel degelijk één en ander grondig mis was, zelfs meer dan hij aanvankelijk vermoedde.

Zijn eerste diagnose was een zware depressie met paniekstoornissen. Achteraf zou daar nog complex post-traumatisch stress syndroom aan toegevoegd worden.

Een week later vond ons tweede gesprek plaats, zonder mijn ouders dit keer.

Ik voelde me al wat meer op mijn gemak en praatte voluit over mijn medeleerlingen en over Radts, Tildemans, Lomens…

Voorlopig kon ik nog niet terug naar school. Daar was De Haes zeker van. Iemand in mijn toestand zo’n wespennest insturen zou niet verstandig zijn. Hij achtte hij het wel nuttig om zelf eens een hartig woordje te wisselen met de heer Radts.

De Haes gaf me een nota mee. Mijn vader zou die ’s anderendaags afgeven op het secretariaat van de school.

Wat er exact gezegd werd in die conversatie tussen Radts en De Haes heb ik nooit geweten. Uit wat mijn psychiater me er achteraf over vertelde, begreep ik wel dat het een behoorlijk geanimeerd en vooral leerrijk onderhoud moet geweest zijn.

Radts had zijn uiterste best gedaan om zich te profileren als de toegewijde, bezorgde leraar die met de allerbeste bedoelingen gepoogd had om een timide, asociaal meisje te integreren in een klasgroep. Hij had haar willen doen openbloeien — “uit haar tent lokken” — maar zij had de hele tijd dwarsgelegen. Wat hij ook probeerde, hij stootte op koppigheid en verzet. Ze wou simpelweg niet geholpen worden.

De Haes zou Radts dan geconfronteerd hebben met een paar van zijn grensoverschrijdende citaten en hem de vraag gesteld of hij wel over de juiste kwalificaties beschikte om met zijn klas aan groepstherapie te doen, of het niet eerder zijn taak was om die jonge mensen het Duits en het Nederlands te onderwijzen.

Hij zou er ook nog aan toegevoegd hebben dat hij het ten zeerste op prijs zou stellen dat zodra zijn patiënte weer in staat was om de school te bezoeken, ze daar van Radts enkel leerstof te verwerken zou krijgen, geen scheldpartijen, intimidatie of pseudo-psychologische onzin.

Een ongebruikelijk bedeesde Radts beloofde plechtig zich voortaan te zullen gedragen.

De Haes geloofde er niets van; of om het in zijn eigen woorden te zeggen: “Praatjes vullen geen gaatjes.”

Na de krokusvakantie zat ik nog steeds ziek thuis. In alle stilte vierde ik mijn achttiende verjaardag, in hoeverre er tenminste iets te vieren viel.

Radts, ondertussen, werd ongeduldig. Hij besloot een offensief te beginnen.

Het eerste wapen dat hij inzette was Agnes Heytens. Na een les Nederlands hield hij haar staande. Zij was al sinds het eerste middelbaar mijn klasgenote. Misschien kon zij me overhalen om terug naar school te komen?

Mijn afwezigheid en alle geruchten daaromtrent begonnen immers een negatieve weerslag te hebben op Radts’ reputatie. Hij hoopte het ooit tot directeur van die school te schoppen, maar met een schandaal boven zijn hoofd zou hij daar natuurlijk nooit in slagen.

Dus benaderde hij Agnes. Hij wist dat ze hem zo’n dienst onmogelijk zou kunnen weigeren. Tenslotte was hij al jarenlang goed bevriend met haar vader.

Agnes stemde inderdaad in.

Op een zaterdagnamiddag belde ze me op. Aanvankelijk had ik mijn twijfels of ik dat gesprek wel zou aannemen, maar uiteindelijk besloot ik toch met haar te praten.

Dat bleek algauw een dwaze beslissing. Ze vuurde meteen een vragenpeleton op me af. En ze gaf advies. “Goed bedoeld,” benadrukte ze.

Ik zou de hele situatie moeten relativeren. Er kon toch over gepraat worden. We waren tenslotte beschaafde mensen. Waarom wou ik Radts eigenlijk geen eerlijke kans geven? Hij was de slechtste toch nog niet? Waarom deed ik alsof ik ziek was, alsof hij me ik-weet-niet-wat had aangedaan? Zo erg was het toch allemaal niet?

Het telefoongesprek duurde een ellendige achtenveertig minuten en werd bruusk beëindigd toen ik de hoorn neersmeet en hysterisch begon te huilen.

Was het uit gewetenswroeging dat Agnes me twee dagen later dat fantastische verjaardagsgeschenk (een schreeuwlelijke fluorescerende sleutelhanger, of all things) en een bezorgde brief stuurde? Of was ze bang dat Radts haar ook eens ging aanpakken als zou blijken dat ze er niet in geslaagd was mij om te praten? Was dit een laatste wanhoopspoging om me alsnog te vermurwen?

Haar redenen interesseerden me niet. Haar rommel evenmin; die verdween zonder meer in de vuilnisbak.

In leuker nieuws besloten mijn ouders en ik een puppy te adopteren, een ruwharige Fox Terrier die de naam Trixi kreeg.

We wilden al langer een hond en nu ik toch heel der dagen alleen thuis was en dat ongetwijfeld nog wel een hele tijd zou blijven, leek het juiste moment aangebroken.

Ook hoopte men dat dat diertje me wat zou opvrolijken en me voldoende redenen en vooral de moed zou geven om te gaan wandelen.

Ik was inmiddels doodsbang om buiten te komen. Of beter gezegd: ik had schrik om op straat toevallig geconfronteerd te worden met iemand van die school of met mijn voormalig huisarts of zelfs met mij bekende mensen in het algemeen want de pijnlijke vragen waren nooit ver weg.

We schrijven ondertussen einde maart.

De Haes was ziedend. Drie keer in één week had Tildemans hem opgebeld met altijd dezelfde vragen. Waar verstopte ik me? Wanneer kwam ik weer terug? Moest dit echt blijven duren? Wat hoopte hij te bereiken? Geloofde hij me werkelijk?

De Haes wees Tildemans telkens op zijn zwijgplicht (de vertrouwensrelatie dokter-patiënt die mijn ex-huisarts met regelmaat en zonder enige schroom geschonden had, weet u wel…) en drukte haar steeds weer op het hart dat het zinloos was hem te blijven contacteren.

Uiteindelijk drong dit dan toch tot haar door.

Begin april. Operatie Agnes Heytens was op een sisser uitgelopen. Radts schakelde dan maar over op groffer geschut.

Marina De Raef was de klastitularis van het andere zesde jaar en tevens mijn lerares Engels. Met de hulp van Tildemans wist Radts haar van zijn goede bedoelingen te overtuigen.

Ze koos een zonnige zondagochtend, rond een uur of elf, om toe te slaan.

Na lang aandringen bij mijn vader, die na het Heytens-incident erg sceptisch — maar helaas net niet sceptisch genoeg — geworden was, kreeg ze me dan toch aan de lijn.

Ze zette er meteen de beuk in. Ze vroeg niet hoe het met me was. Dat interesseerde haar niet. Ik moest en zou stande pede terug naar school komen. Alleen daar ging het om.

“Nog maar een paar maanden en je hebt je diploma. Meneer Radts zal het je nu echt niet lastig meer maken. Kan je daar nu niet als een volwassene over praten? Kom nu! Wat heeft men je allemaal wijsgemaakt? Ik geloof niet dat die psychiater je goed doet. Moet je ook pillen nemen?”

Ik antwoordde niet, ik was te erg geschrokken om überhaupt iets te zeggen, maar anderzijds wachtte ze ook niet op een antwoord.

“Stop dan in godsnaam met die pillen en kom terug naar school. Je diploma hangt aan een zijden draadje, besef je dat wel? Als jij en Radts allebei wat water bij de wijn doen moet alles toch in orde komen! Komaan, stel je niet zo aan. Iedereen lacht met je hoor, ze zijn allemaal aan het lachen en aan het roddelen en hoe langer je wegblijft, hoe erger dat wordt! Lig toch niet altijd zo dwars.”

Ik was boos, ontgoocheld, triest en wanhopig. De huilbui die me overviel kon ik niet tegenhouden. Ik duwde de telefoonhoorn in mijn vaders richting en rende de kamer uit.

’s Anderendaags kocht papa een antwoordapparaat. Dit zou dag en nacht opstaan en gedurende de daaropvolgende weken welgeteld honderdachttien ophang-telefoontjes registreren.

*

Nota Bene: Alle namen van de betrokken partijen zijn veranderd om de onschuldigen, helaas ook de schuldigen, maar vooral mezelf te beschermen. Enige overeenkomst tussen mijn toenmalige agressors en mensen met een naam die hier vermeld wordt is louter toevallig en geen weerspiegeling van de realiteit.

Met een bang hart keerde ik op vier september naar school terug.

Ik probeerde moed te putten uit de gedachte dat, wat er ook gebeuren zou, dit sowieso mijn laatste jaar zou zijn. Daarna hoefde ik niemand van die directie, leerkrachten of klasgenoten ooit nog terug te zien; daarna zouden ze me nooit meer pijn doen.

Misschien lag het voor de hand dat Radts onze klastitularis was. De zesde Latijnse werd door sommigen tenslotte als een soort ‘prestige klasje’ beschouwd; vermoedelijk achtte hij zichzelf de uitgelezen kandidaat.

Zijn aanstelling werd op gemengde reacties onthaald. Een paar klasgenoten konden zijn manier van lesgeven wel smaken, of beter gezegd: ze apprecieerden de manier waarop hij een heel uur vol lulde en daarbij alles wat nog maar in de verste verte op leerstof leek op een veilige afstand hield.

Anderen ergerden zich al bij voorbaat.

Ik voelde me vooral ongemakkelijk. Ik mocht mijnheer Radts niet. Ik gruwelde van die man én van het idee dat ik hem voortaan als leerkracht Duits, leerkracht Nederlands en dan ook nog eens als klastitularis zou hebben.

Zijn introductie die eerste schooldag was al meteen een voorsmaakje van wat me dat jaar te wachten stond.

Hij wou vooral een vriend zijn voor zijn leerlingen, zo luidde het. Hij ging prat op een goede verstandhouding, een vertrouwensband.

Om te beginnen moesten we elkaar wat beter leren kennen. Hij polste naar onze sterrentekens, gezinssituatie, stelde vragen over het beroep en de verloning van onze ouders en wou weten wie er een condoom gebruikte.

Hij had ook een mededeling. Op 12 september was er na de schooluren een kleine excursie gepland. We zouden met zijn allen de bus nemen naar Tongeren om daar een toneelopvoering van De Beatrijs bij te wonen. De hele klas werd vriendelijk verzocht hierbij aanwezig te zijn — of anders…

De manier waarop hij me toen aankeek gaf me een onheilspellend voorgevoel.

Terecht, zo zou reeds de volgende dag blijken.

De les Nederlands begon met twee vragen: wie ging mee naar “De Beatrijs” en wie werkte graag in groepjes?

Tweemaal gaf ik een voor hem negatief antwoord. “Dan behoor jij ongetwijfeld tot de categorie van de smerige individualistjes!” kreeg ik te horen. “Ach ja, die houden het bij mij toch nooit lang uit.”

Uiteraard veroorzaakte zijn reactie de nodige hilariteit bij mijn klasgenoten.

Zij en ik waren ondertussen al wat ouder — zeventien, bijna achttien. Ik had gehoopt dat dit zou betekenen dat de meeste van mijn medeleerlingen inmiddels een eigen leven en andere interesses hadden opgebouwd, druk bezig waren met het plannen van verdere studies, een relatie begonnen waren… Kortom, dat ze misschien wat minder aandacht zouden besteden aan dat rare stille meisje uiterst links op de tweede rij.

Maar helaas, er was niets veranderd.

Of toch?

Om onduidelijke redenen werd ik door een medeleerling benaderd. Hij had begrepen dat ik graag Stephen King in originele Engelstalige versie las en wou een paar van mijn boeken lenen. In ruil zou ik van hem wat Nederlandse vertalingen in bruikleen krijgen.

Ik heb hem dan wat boeken uitgeleend, maar kan me niet herinneren dat ik zijn vertaalde versies gelezen heb; ik hield immers niet zo van vertalingen.

Wat die klasgenoot eigenlijk van plan was, is me trouwens nog steeds een raadsel, maar ik kan me moeilijk voorstellen dat het hem daadwerkelijk om die boeken te doen was. Of om mij, want ik was echt niet het type persoon met wie iemand bevriend wou zijn. Ik vermoed dat het eerder om een weddenschap of iets dergelijks ging.

Hoe dan ook, als enige van de klas was ik afwezig bij “De Beatrijs”. De dans ontsprongen, zoals dat heet.

Of toch die dans…

Nog geen twee weken later, de drieëntwintigste september, kondigde Radts aan dat hij met de klas wou gaan bowlen. Uiteraard na de schooluren. Ergens in Mechelen aan het station. Eind november.

Ik was om de gekende redenen niet van plan om aan die activiteit deel te nemen.

Dit beviel Radts absoluut niet. Twee weken later besloot hij me er dan ook, en plein publique, eens grondig over aan te pakken.

“Bowl jij niet graag?” Vroeg hij spottend in het midden van de les Nederlands. Daarmee had hij natuurlijk onmiddellijk een hoop lachers op zijn hand.

“Nee,” antwoordde ik zo rustig en zo neutraal mogelijk. Volgens mij waren de echte redenen hem trouwens wel bekend. Ik kan niet geloven dat in zo’n betrekkelijk kleine schoolgemeenschap de leerkrachten niet perfect op de hoogte waren van de nooit aflatende pesterijen die éénzelfde leerling al jaren had moeten ondergaan.

“Tja,” repliceerde hij droogjes, “als jij niet gaat bowlen, gaat niemand bowlen, en dan zal ik daar mijn conclusies uit trekken omtrent jullie sociale vaardigheden. De punten voor Dagelijks Werk zullen ook navenant zijn”

Hierop haalden de lachers hun spreekwoordelijke rieken boven en zo was de hele klas meteen tegen mij opgezet.

Die avond kwam ik hysterisch thuis.

Mijn vader besloot de volgende ochtend eens met de heer Radts te gaan praten.

Papa’s moeite was echter tevergeefs.

Radts’ houding jegens mij ging van kwaad naar erger, zeker toen ik ondanks alle spot en dreigementen toch niet mee ging bowlen.

Niet alleen mijn vermeend asociaal-zijn kaartte hij geregeld aan in zijn lessen, ook mijn taalvaardigheid was kop van jut.

Toen ik me in een tekst het woord ‘hypocrieten’ liet ontvallen vroeg hij in een volle klas waarom ik altijd zo geleerd moest doen en moeilijke woorden gebruikte.

In een les Duits werd me verweten dat ik de Konjunktiv 2 onmogelijk al kon kennen.

Na diezelfde les kwam hij trouwens ook naar me toe. Nadrukkelijk op mijn lessenaar leunend, gebood hij me mee te komen naar de leraarskamer. Hij wou onder vier ogen een babbeltje met me slaan, bespreken hoe het nu verder moest. Het was net middag. Lunchpauze. Ik wou in geen geval alleen zijn met die man en ik zag niet in hoe een dergelijk gesprek, als een gesprek al zijn bedoeling was, voor mij een gunstig einde zou kunnen hebben. Ik zei dat ik meteen naar huis moest, dat mijn moeder op mij wachtte.

Er zou geen tweede uitnodiging komen.

Wel een bom. Die veel een paar weken later.

Na “De Beatrijs” en het bowling avontuur volgde er eind januari een driedaagse bezinning. Tijdens de schooluren. Een verplichte driedaagse bezinning, benadrukte Radts met een venijnige, triomfantelijke blik in mijn richting.

Mijn hart klopte in mijn keel. Drie dagen en twee nachten met Radts en vierentwintig klasgenoten die me al jaren actief haatten en ongetwijfeld al lang wachtten op de ideale gelegenheid om mij eens duchtig te grazen te nemen. Wat hij daar voorstelde zou mijn dood worden, misschien zelfs letterlijk.

De uitnodigingen werden rondgedeeld. De strookjes die de ouders ter toestemming moesten invullen en ondertekenen zouden vóór de daaropvolgende vrijdag moeten afgegeven worden.

Mijn strookje liet wat langer op zich wachten…

Radts, intussen, zat niet stil.

Op 3 december wandelde ik ’s middags naar buiten. Ik maakte mijn fietsslot los, hoorde een raar geluid en keek op. Een ziedende Erik Radts stond voor mijn neus. Hij greep het stuur van mijn fiets stevig vast en brieste: “Als jij alle bruggen van communicatie opblaast, kan ik je niet beoordelen. Ik hoop dat je dat beseft en bereid bent daar de gevolgen van te dragen.”

Voor ik iets kon terugzeggen — al zou ik zelfs nu niet weten wat dat dan wel had moeten zijn — stevende hij weer richting schoolgebouw.

Met bevende handen fietste ik naar huis.

*

Hoe had ik mijn examenperiode doorgeworsteld? Wat had me in gang gehouden? Hoe, zou zo later blijken, was het me toch gelukt om geen enkele onvoldoende en zelfs een 9 voor wiskunde te scoren? Ik wist het niet.

Na de laatste toets stortte ik voor de eerste keer helemaal in. Mijn toenmalig huisarts schreef naar gewoonte pillen voor en gaf me een week vrij. De rust was welkom, maar de Victan-tabletten bleven onaangeroerd in hun verpakking.

De kerstvakantie die volgde was een absolute hel.

Angstaanvallen en nachtmerries waren niets nieuws, urenlange huilbuien ook niet, maar ze overvielen me wel veel heftiger en frequenter dan ooit tevoren.

Mijn eetlust, daarentegen, was volledig verdwenen. Tot rust komen lukte ook niet. En ik was bang — altijd zo verschrikkelijk bang.

De eerste schooldag van het nieuwe jaar bleef ik thuis. Ik had buikpijn, was misselijk, duizelig… Kortom, een wrak.

De huisarts werd gebeld. Zijn spottende blik toen mijn moeder vertelde wat er aan de hand was vergeet ik nooit. De tirade die volgde evenmin.

Er was altijd wel iets mis met mij, bitste hij. Ik had een goede vent nodig, zou eens flink van bil moeten gaan, dan zou ik me wel beter voelen. Als hij wat jonger was zou hij wel met mij willen, voegde hij eraan toe, en in mijn klas zaten er zeker ook wel jongens die geïnteresseerd zouden zijn. Maar ik nam mezelf veel te ernstig, moest altijd interessant doen en in het middelpunt van de belangstelling staan. Ik mankeerde niets, benadrukte hij. De volgende dag mocht ik gewoon naar school.

Gewoon. Naar. School.

Ik begon hysterisch te huilen en kreeg het gevoel dat ik elk moment zou kunnen stikken.

Mijn moeder vroeg — smeekte — de huisarts om toch iets te doen. Dit kon toch zo niet verder gaan?

Uiteindelijk beloofde hij met Tildemans te zullen gaan praten.

Het resultaat van dat gesprek kan ik het best omschrijven als een duivelspact.

Tildemans verklaarde zich bereid om in te grijpen, om Radts’ intimidatie aan banden te leggen, maar dan verwachtte ze wel een wederdienst van mij.

Als ik braaf mee op bezinning ging, garandeerde ze dat Radts me voor de rest van het schooljaar met rust zou laten. Als ik daarentegen thuisbleef, niet alleen zou Radts dan volharden in de boosheid, maar mijn diploma zou ik wel kunnen vergeten.

Alleen onder die voorwaarde wilde Tildemans helpen. Bovendien was er nog een kleine clausule: mijn huisarts zou dat schooljaar geen ziektebriefjes meer voor mij voorzien. Ik was tenslotte niet ziek. Ik wou gewoon tegendraads — moeilijk — doen. Ze zouden mij wel temmen.

*

We schrijven 17 januari. Het vierde lesuur.

Radts was aan het woord. Enthousiast praatte hij over de bezinning, zijn grootse plannen, zijn vurige wens een hechte groep te vormen, vriendschapsbanden voor het leven te smeden.

Dan gaf hij het woord aan zijn publiek. Het rijtje afgaand, mochten de leerlingen zeggen wat ze van de bezinning verwachtten. Ik kwam als laatste aan de beurt, maar mijn mening vroeg hij niet.

Het gerinkel van de lunchbel was zoals altijd een verlossing. Radts verliet het lokaal. Ik pakte mijn boeken in. Dan kwam Krista binnen. Zij werkte op het secretariaat van de school. Ze wou weten waarom ik het strookje voor de bezinningsuitstap nog steeds niet binnengebracht had. De directrice had gezegd dat ik het vandaag nog zou moeten binnenbrengen. Nogmaals werd ik eraan herinnerd dat de bezinning verplicht was. Als het strookje straks nog steeds niet in hun bezit was, zouden er zware sancties volgen.

Ik haalde diep adem, nam mijn boekentas, deed mijn jas aan en stapte naar mijn fiets. Ik wist het toen nog niet, maar men zou me op die school nooit meer terugzien.

*

Nota Bene: Alle namen van de betrokken partijen zijn veranderd om de onschuldigen, helaas ook de schuldigen, maar vooral mezelf te beschermen. Enige overeenkomst tussen mijn toenmalige agressors en mensen met een naam die hier vermeld wordt is louter toevallig en geen weerspiegeling van de realiteit.